سندروم فون-هیپل لیندو (Von Hippel–Lindau Syndrome – VHL Syndrome)

درباره بیماری و روش‌های تشخیص

سندروم فون- هیپل لیندو (VHL) یک بیماری ژنتیکی نادر اما بسیار مهم است که باعث تشکیل تومورهای خوش‌خیم و بدخیم در اندام‌ های مختلف بدن می‌شود. این بیماری از نوع اتوزومال غالب است، به این معنا که تنها با وجود یک نسخه معیوب از ژن VHL، فرد مبتلا خواهد شد.

ژن VHL نقش کلیدی در تنظیم رشد سلول ‌ها دارد و عملکرد آن جلوگیری از رشد بیش‌ازحد و غیرعادی سلول‌هاست. وقتی این ژن دچار جهش می‌شود، بافت‌های بدن مستعد رشد تومور می‌شوند. معمولاً علایم بیماری از سنین نوجوانی یا اوایل بزرگسالی ظاهر می‌شوند، اما ممکن است در کودکی هم دیده شوند.

شایع‌ترین تومورها و  نشانه‌های بالینی

• همانژیوبلاستومای مغز و نخاع: رشد خوش‌خیم ولی خطرناک که می‌تواند موجب فشار داخل جمجمه، سردرد، تهوع، اختلال بینایی یا مشکلات حرکتی شود.
• کارسینوم سلول‌های کلیوی (RCC): یکی از خطرناک‌ترین عوارض VHL است که می‌تواند کشنده باشد اگر زود تشخیص داده نشود.
• تومورهای غدد فوق‌کلیه (فئوکروموسیتوما): باعث ترشح بیش‌ازحد آدرنالین، منجر به فشارخون بالا، اضطراب و تپش قلب می‌شود.
• کیست‌های پانکراس و کلیه
• تومورهای چشمی (همانژیوبلاستومای شبکیه): در صورت عدم درمان می‌تواند به نابینایی منجر شود.
• تومورهای اندولیمفاتیک گوش داخلی: می‌تواند موجب کاهش شنوایی و تعادل شود.

روش‌های تشخیص

• آزمایش ژنتیک برای شناسایی جهش در ژن VHL با روش NGS
• تصویربرداری منظم MRI از مغز، نخاع، کلیه، شکم و چشم‌ها
• معاینه چشم با افتالموسکوپی
• اندازه‌گیری سطح هورمون‌ های آدرنال (برای تشخیص فئوکروموسیتوما)

تشخیص زودهنگام نقش حیاتی دارد زیرا بیشتر تومورهای ناشی از این سندروم قابل کنترل یا جراحی‌اند، به شرطی که به‌ موقع کشف شوند.

نوع نمونه

• خون محیطی
• در موارد خاص، بیوپسی بافت یا مایع CSF در ارزیابی تومورهای مغزی

مقدار نمونه

• ۳ تا ۵ میلی‌لیتر خون
• در صورت نیاز، یک نمونه بیوپسی ۱ تا ۲ میلی‌گرمی از تومور

شرایط نگهداری نمونه

• خون: در یخچال در دمای ۲ تا ۸ درجه سانتی‌گراد تا ۷۲ ساعت
• بافت: در فرمالین یا در دمای -80 درجه برای مطالعات مولکولی

مدت زمان جوابدهی

• آزمایش ژنتیک: 2 تا 3 ماه
• تصویربرداریMRI: ۲ تا ۵ روز
• آزمایش‌های هورمونی: ۳ تا ۵ روز
• معاینه چشمی: همان روز یا حداکثر ۲۴ ساعت

منابع علمی

1. Maher, E. R., Neumann, H. P. H., & Richard, S. (2011). Von Hippel–Lindau disease: a clinical and scientific review. European Journal of Human Genetics, 19(6), 617–623.
2. Lonser, R. R., Glenn, G. M., Walther, M., et al. (2003). Von Hippel–Lindau disease. The Lancet, 361(9374), 2059–2067.
3. Linehan, W. M., & Ricketts, C. J. (2019). The metabolic basis of kidney cancer. Seminars in Cancer Biology, 61, 59–67.
4. Conway, J. E., Chou, D., Clatterbuck, R. E., et al. (2001). Hemangioblastomas of the central nervous system in von Hippel–Lindau syndrome and sporadic disease. Neurosurgery, 48(1), 55–63.
5. Varshney, N., Kebede, A. A., Owusu-Dapaah, H., Lather, J., Kaushik, M., & Bhullar, J. S. (2017). A review of von Hippel–Lindau syndrome. Journal of Kidney Cancer and VHL, 4(3), 20–29.