سندروم کوکاین (Cockayne Syndrome)

درباره بیماری و روش‌های تشخیص

سندروم  کوکاین (CS)  یک بیماری نادر، ژنتیکی و پیشرونده است که به علت نقص در مکانیزم‌ های ترمیم DNA ایجاد می‌شود. این سندروم  با تأخیر شدید رشد داخل رحمی و پس از تولد، پیری زودرس، عقب‌ماندگی ذهنی، حساسیت شدید به نور خورشید (فتوسنسیویته)، و مشکلات عصبی و حرکتی مشخص می‌شود.

این اختلال در نتیجه جهش در ژن‌های  ERCC6 (CSB) و ERCC8 (CSA)  به ارث می‌رسد. این ژن‌ها در ترمیم آسیب‌ های DNA، به‌ویژه آسیب ‌های ناشی از اشعه فرابنفش، نقش دارند. هنگامی که ترمیم DNA مختل شود، سلول‌ها به‌ درستی تقسیم و بازسازی نمی‌شوند و همین امر منجر به علایم گسترده سندروم  می‌گردد.

انواع سندروم  کوکاین:

• نوع کلاسیک (نوع 1): شروع علایم در سال اول یا دوم زندگی و پیشرفت تدریجی. اغلب بیماران تا اواخر نوجوانی یا اوایل بیست‌سالگی زندگی می‌کنند.
• نوع شدید (نوع 2 یا CS-II): علایم در دوران جنینی یا نوزادی آغاز شده و پیشرفت بسیار سریع دارد. اغلب بیماران تا سنین کودکی زنده می‌مانند.
• نوع خفیف (نوع 3 یاCS-III): با شروع دیرتر و شدت کمتر علایم همراه است.
• نوع کوکاین-زروودرما پیگمنتوزا (XP-CS): ترکیبی از علایم CS و Xeroderma Pigmentosum حساسیت شدید به نور و سرطان‌های پوستی

علایم و نشانه‌های بالینی

• سر کوچک (میکروسفالی)
• کوتاهی قد
• تاخیر رشدی و ذهنی
• ناشنوایی و نابینایی پیشرونده
• مشکلات دندانی و اسکلتی
• پوست نازک و پیری‌مانند
• حساسیت به نور خورشید
• آتروفی مغزی (تحلیل رفتن بافت مغز)

روش‌های تشخیص

• ارزیابی بالینی: با بررسی ترکیب علایم فیزیکی و عصبی
• آزمایش‌ ژنتیک: برای بررسی جهش در ژن‌های CSA و CSBبا روش NGS
• آزمایش‌های سلولی: بررسی حساسیت سلول‌ های پوستی بیمار به UV و توانایی ترمیم  DNA

نوع نمونه

• خون محیطی
• بیوپسی پوست (برای بررسی عملکرد سلولی)
• نمونه مایع آمنیوتیک یا پرزهای جفتی در دوران بارداری (برای تشخیص پیش از تولد)

مقدار نمونه

• خون: ۳ تا ۵ میلی‌لیتر
• پوست: یک نمونه کوچک بیوپسی (3 تا 5 میلی‌متر)
• نمونه جنینی: بسته به نوع نمونه (۱۰-۱۵ میلی‌لیتر مایع آمنیوتیک یا چند میلی‌گرم بافت)

شرایط نگهداری نمونه

• خون: در دمای ۲ تا ۸ درجه سانتی‌گراد تا ۷۲ ساعت
• بیوپسی پوست: در محیط کشت یا فیکساتیو مناسب، با دمای ۲ تا ۸ درجه سانتی‌گراد
• مایع آمنیوتیک: دمای ۲۰ تا ۲۳ درجه و ارسال سریع

مدت زمان جوابدهی

• آزمایش ژنتیک: 2 تا 3 ماه
• بررسی عملکرد سلولی حساسیت به UV: حدود ۲ هفته
• تست‌های پیش از تولد: ۴ تا ۶ هفته

منابع علمی

1. Nance, M. A., & Berry, S. A. (1992). “Cockayne syndrome: review of 140 cases.” American Journal of Medical Genetics, 42(1), 68–84.
2. Cleaver, J. E., & Lam, E. T. (2001). “Cockayne Syndrome: molecular genetics and pathogenesis.” Nature Reviews Genetics, 2(4), 243–248.
3. Laugel, V. (2013). “Cockayne syndrome: the expanding clinical and mutational spectrum.” Mechanisms of Ageing and Development, 134(5-6), 161–170.
4. Wilson, B. T., et al. (2016). “The Cockayne Syndrome Natural History (CoSyNH) Study.” Genetics in Medicine, 18(6), 575–582.
5. Rapin, I., et al. (2006). “Cockayne syndrome and xeroderma pigmentosum: neurodevelopmental and neurodegenerative disorders with defective DNA repair.” Journal of Child Neurology, 21(8), 681–693.