سندروم اسمیت-لملی-اوپیتز (SLOS)

درباره بیماری و روش‌های تشخیص

سندروم اسمیت-لملی-اوپیتز (SLOS) یک بیماری ژنتیکی نادر است که در نتیجه اختلال در متابولیسم کلسترول ایجاد می‌شود. این بیماری ناشی از جهش در ژن DHCR7 است که آنزیم 7-دهیدروکلسترول ردوکتاز را کد می‌کند. این آنزیم در مرحله پایانی سنتز کلسترول نقش دارد، و در صورت نبود یا اختلال عملکرد آن، سطح کلسترول خون و بافت‌ها کاهش یافته و در عوض ماده سمی‌ای به نام  7-dehydrocholesterol (7-DHC) تجمع می‌یابد.

کلسترول نه‌تنها در ساختار غشای سلولی بلکه در سنتز هورمون‌ها، ویتامین D و عملکرد سیستم عصبی نقش اساسی دارد؛ بنابراین کمبود آن در رشد مغز، شکل‌گیری اندام‌ها و عملکردهای زیستی بسیار تأثیرگذار است.

نحوه توارث

SLOS به صورت اتوزومال مغلوب به ارث می‌رسد. به این معنا که هر دو والد باید ناقل ژن معیوب باشند تا فرزند به بیماری مبتلا شود. شیوع این بیماری در جمعیت اروپای شمالی بیشتر گزارش شده است.

علایم و تظاهرات بالینی

شدت علایم بیماری از خفیف تا شدید متغیر است:

• نقایص مغزی مانند میکروسفالی (کوچک بودن سر)
• تأخیر رشد داخل‌رحمی و پس از تولد
• ناهنجاری‌های چهره (فاصله زیاد بین چشم‌ها، لب شکری، بینی صاف)
• ناهنجاری‌های قلبی، کلیوی و گوارشی
• اختلالات تناسلی (نقص در تکامل اندام‌های جنسی)
• ناهنجاری در انگشتان syndactyly) یا(polydactyly
• تأخیر تکامل ذهنی و حرکتی
• حساسیت به نور، مشکلات رفتاری، علایم شبه ‌اوتیسم

روش‌های تشخیص

• آزمایش‌های بیوشیمیایی:
• اندازه‌گیری سطح کلسترول پایین و 7-DHC بالا در خون
• این روش برای غربالگری نوزادان مشکوک بسیار مؤثر است
• آزمایش ژنتیکی:
• شناسایی جهش در ژن DHCR7 از طریق توالی‌یابی DNA
• کاربرد در تشخیص قطعی، ناقل‌یابی و بررسی پیش از تولد
• تشخیص پیش از تولد:
• در بارداری‌های پرخطر، سطح DHC-7 در مایع آمنیوتیک قابل سنجش است
• همچنین بررسی DNA جنینی برای جهش‌های شناخته‌شده

نوع نمونه

• خون محیطی برای تست بیوشیمی یا ژنتیکی
• مایع آمنیوتیک یا نمونه CVS در موارد پیش از تولد

مقدار نمونه

• ۳ تا ۵ میلی‌لیتر خون کامل (EDTA)
• ۱۰ تا ۱۵ میلی‌لیتر مایع آمنیوتیک

شرایط نگهداری نمونه

• خون: در دمای ۲ تا ۸ درجه سانتی‌گراد و حداکثر تا ۷۲ ساعت

• مایع آمنیوتیک: دمای ۲۰ تا ۲۳ درجه و ارسال سریع

• نمونه‌های بیوشیمیایی باید در اسرع وقت حمل و پردازش شوند

مدت زمان جوابدهی

• آزمایش بیوشیمیایی(DHC-7) : حدود ۷ تا ۱۰ روز کاری
• آزمایش ژنتیک: ۴ تا ۶ هفته
• آزمایش پیش از تولد:  ۴ تا ۶ هفته

منابع علمی

1. Porter, F. D. (2008). “Smith-Lemli-Opitz syndrome: pathogenesis, diagnosis and management.” European Journal of Human Genetics, 16(5), 535–541.
2. Waterham, H. R., et al. (2001). “Mutations in the 7-dehydrocholesterol reductase gene in patients with Smith-Lemli-Opitz syndrome.” American Journal of Human Genetics, 69(2), 261–269.
3. Kelley, R. I., & Hennekam, R. C. (2000). “The Smith–Lemli–Opitz syndrome.” Journal of Medical Genetics, 37(5), 321–335.
4. National Organization for Rare Disorders (NORD). (2024). Smith-Lemli-Opitz Syndrome
5. Nowaczyk, M. J., & Waye, J. S. (2001). “The Smith-Lemli-Opitz syndrome: a comprehensive review.” American Journal of Medical Genetics, 103(1), 1–15.