نوروفیبروماتوز (Neurofibromatosis)

درباره بیماری و روش‌های تشخیص

نوروفیبروماتوز (NF) گروهی از بیماری‌های ژنتیکی نادر است که با رشد غیرعادی تومورهای غیرسرطانی در بافت‌های عصبی همراه است. این تومورها که عمدتاً به نام نوروفیبروم شناخته می‌شوند، می‌توانند در پوست، اعصاب محیطی، نخاع و مغز رشد کنند. نوروفیبروماتوز می‌تواند موجب تغییرات پوستی، اختلالات بینایی، مشکلات یادگیری، و در برخی موارد، ناهنجاری‌های استخوانی یا خطر افزایش‌یافته ابتلا به تومورهای بدخیم شود.

سه نوع اصلی نوروفیبروماتوز شناخته شده است:

• نوروفیبروماتوز نوع یک(NF1) :  شایع‌ترین نوع، که در حدود ۱ در هر ۳۰۰۰ تولد رخ می‌دهد و معمولاً با لکه‌های قهوه‌ای روی پوست )لکه‌های (café-au-laitگره‌های لیش (در عنبیه)، نوروفیبروم‌های پوستی و مشکلات یادگیری همراه است.
• نوروفیبروماتوز نوع دو(NF2) : بسیار نادرتر است و با تومورهای دوطرفه عصب شنوایی (شوانومای دهلیزی) مشخص می‌شود که می‌تواند به ناشنوایی و مشکلات تعادل منجر شود.
•  Schwannomatosis: نوعی نادرتر که با درد شدید و شوانوماهای متعدد بدون ویژگی‌های کامل NF2 همراه است.

علایم رایج نوروفیبروماتوز نوع یک:

• وجود شش یا بیشتر لکه café-au-lait
• گره‌های لیش در عنبیه چشم
• نوروفیبروم‌های پوستی یا زیرجلدی
• ناهنجاری‌های استخوانی مانند اسکولیوز یا دیسپلازی استخوان
• رشد بیش از حد یا کم‌رشدی اندام
• مشکلات یادگیری و تأخیر در گفتار یا حرکات

روش‌های تشخیص

تشخیص بالینی

• با استفاده از معیارهای سازمان ملی سلامت آمریکا (NIH Criteria) می‌توان NF1 را با بررسی علایم بالینی تشخیص داد. تشخیص زمانی تأیید می‌شود که دو یا بیشتر از معیارهای زیر وجود داشته باشد:
  • تعداد ۶ یا بیشتر لکه  café-au-lait
  • نوروفیبروم‌های متعدد یا یک نوروفیبروم پلکسی‌فرم
  • گره‌های لیش
  • دیسپلازی استخوان
  • شوانومای عصب بینایی
  • وجود خویشاوند درجه یک مبتلا

تشخیص ژنتیکی

• بررسی ژنNF1  در کروموزوم ۱۷ برای نوع یک و ژن NF2  در کروموزوم ۲۲ برای نوع دو
• آزمایشات مولکولی مانند NGS، MLPA یا Sanger Sequencing  برای شناسایی جهش‌های بیماری‌ زا
• انجامMRI  برای بررسی تومورها و تأیید شوانوما یا نوروفیبروم

نوع نمونه

• خون محیطی برای استخراج DNA
• در موارد خاص، نمونه بافت نوروفیبروم برای بررسی‌های تکمیلی

مقدار نمونه

• ۳ تا ۵ میلی‌لیتر خون در لوله EDTA برای تست‌های ژنتیکی

شرایط نگهداری نمونه

• نمونه باید در دمای ۲ تا ۸ درجه سانتی‌گراد نگهداری شود
• ارسال به آزمایشگاه طی ۲۴ ساعت جهت حفظ کیفیت DNA

مدت زمان جوابدهی

• آزمایشات ژنتیکی بسته به روش انجام NGS ،MLPA  و غیره: حدود ۴ تا ۶ هفته
• MRI  یا سونوگرافی: نتایج اغلب در همان هفته قابل ارائه هستند.

منابع علمی

1. Ferner RE, Gutmann DH. “International consensus statement on malignant peripheral nerve sheath tumors in neurofibromatosis.” Cancer Research. 2012.
2. Hirbe AC, Gutmann DH. “Neurofibromatosis type 1: a multidisciplinary approach to care.” The Lancet Neurology. 2014;13(8):834–843.
3. Friedman JM. “Epidemiology of neurofibromatosis type 1.” American Journal of Medical Genetics. 1999;89(1):1–6.
4. Evans DG, Howard E, et al. “Birth incidence and prevalence of tumor-prone syndromes: estimates from a UK family genetic register.” Clinical Genetics. 2010;77(5):482–490.
5. National Institutes of Health. “Neurofibromatosis Conference Statement.” NIH Consensus Development Conference; 1987.