سقط مکرر (Recurrent Pregnancy Loss – RPL)

درباره بیماری و روش‌های تشخیص

سقط مکرر به حالتی گفته می‌شود که یک زن، دو یا سه بار یا بیشتر سقط پشت سر هم در سه‌ماهه اول یا دوم بارداری را تجربه می‌کند. این وضعیت یکی از دغدغه‌های مهم در حوزه ناباروری و بارداری محسوب می‌شود و می‌تواند فشار روانی زیادی بر والدین وارد کند. سقط مکرر ممکن است به دلایل مختلفی از جمله ژنتیکی، ایمونولوژیکی، آناتومیکی، عفونی، هورمونی و محیطی رخ دهد.

دلایل سقط مکرر

• علل ژنتیکی: در حدود 2 تا 5 درصد از زوج ‌ها، یکی از والدین حامل تغییرات ساختاری در کروموزوم‌ها مانند جابجایی متعادل (balanced translocation) هستند. این تغییرات باعث ایجاد جنین‌هایی با اختلالات کروموزومی و در نتیجه سقط می‌شوند.
• علل آناتومیکی: ناهنجاری‌های رحم مانند رحم سپتوم، رحم دوشاخ یا فیبروئیدها می‌توانند باعث اختلال در لانه‌گزینی یا رشد جنین شوند.
• عوامل ایمونولوژیکی: مثل وجود آنتی‌بادی‌های ضد فسفولیپید (APS) که با ایجاد لخته در جفت، باعث قطع خونرسانی به جنین می‌شوند.
• اختلالات هورمونی: مانند کم‌کاری تیروئید، دیابت کنترل‌نشده یا سندرم تخمدان پلی‌کیستیک  (PCOS)
• عوامل عفونی: مانند عفونت با توکسوپلاسما، سیتومگالوویروس یا لیستریا مونوسیتوژنز
• عوامل محیطی و سبک زندگی: سن بالای مادر، استعمال دخانیات، چاقی، استرس مزمن، مصرف الکل و برخی داروها نیز می‌توانند خطر سقط را افزایش دهند.

بررسی‌ها و روش‌های تشخیص

تشخیص علت سقط مکرر نیازمند ارزیابی کامل پزشکی هر دو زوج است. برخی از مهم‌ترین روش‌های تشخیص عبارت‌اند از:

• کاریوتایپ زوجین: بررسی نقشه کروموزومی برای تشخیص ناهنجاری‌های ژنتیکی
• سونوگرافی رحم و هیستروسکوپی: برای ارزیابی ساختار رحم
• آزمایش‌های ایمونولوژیک: بررسی آنتی‌بادی‌های ضد فسفولیپید،ANA و غیره
• آزمایشات هورمونی: بررسی عملکرد تیروئید، پرولاکتین و هورمون‌های جنسی
• آزمایش بررسی عفونت‌ها: مانند TORCH و سایر عوامل ویروسی یا باکتریایی
• تحلیل محصولات سقط: در صورت امکان، بررسی کروموزومی جنین سقط‌شده

نوع نمونه

• خون محیطی
• بافت جنین یا محصول سقط
• ادرار یا خون مادر برای بررسی عفونت‌ها و هورمون‌ها
• نمونه بافت رحم یا نمونه‌برداری آندومتر در برخی موارد خاص

مقدار نمونه

• خون محیطی: 3 تا 5 میلی‌لیتر
• بافت جنینی: حداقل یک قطعه 1×1 سانتی‌متر از محصول سقط
• ادرار: 10 میلی‌لیتر
• نمونه بافت رحم: توسط پزشک از طریق بیوپسی اندومتر تهیه می‌شود.

شرایط نگهداری نمونه

• خون: خون محیطی: در دمای ۲ تا ۸ درجه سانتی‌گراد، ارسال در کمتر از ۷۲ ساعت

• بافت: در محلول مخصوص مانند (RPMI) یا فریز شده در ۲۰- درجه
• نمونه‌های عفونی: بسته به نوع آزمایش در شرایط سرد یا فریز
• نمونه‌های بافتی برای آسیب‌شناسی: در فرمالین ۱۰٪ نگهداری شوند.

مدت زمان جوابدهی

• تست‌های ژنتیک: 10 تا 15 روز کاری
• بررسی بافت محصول سقط: 1 تا 2 هفته
• بررسی عفونت‌ها و هورمون‌ها: 3 تا 7 روز
• آزمایش‌های ایمونولوژیک: 7 تا 10 روز

منابع علمی

1. Practice Committee of the American Society for Reproductive Medicine. (2012). “Evaluation and treatment of recurrent pregnancy loss: a committee opinion.” Fertility and Sterility, 98(5), 1103-1111.
2. Ford, H. B., & Schust, D. J. (2009). “Recurrent pregnancy loss: etiology, diagnosis, and therapy.” Reviews in Obstetrics and Gynecology, 2(2), 76–83.
3. Rai, R., & Regan, L. (2006). “Recurrent miscarriage.” The Lancet, 368(9535), 601-611.
4. Jaslow, C. R., Carney, J. L., & Kutteh, W. H. (2010). “Diagnostic factors identified in 1020 women with two versus three or more recurrent pregnancy losses.” Fertility and Sterility, 93(4), 1234-1243.
5. Royal College of Obstetricians and Gynaecologists (RCOG). (2011). “The Investigation and Treatment of Couples with Recurrent First-trimester and Second-trimester Miscarriage.”