بیماری هانتینگتون (Huntington’s Disease)

درباره بیماری و روش‌های تشخیص

بیماری هانتینگتون یک بیماری ژنتیکی پیشرونده و ناتوان‌کننده‌ی عصبی است که عمدتاً روی عملکرد مغز تأثیر می‌گذارد. این بیماری به‌صورت اتوزومال غالب منتقل می‌شود؛ به این معنا که اگر یکی از والدین حامل ژن معیوب باشد، ۵۰٪ احتمال دارد که فرزند نیز مبتلا شود. این بیماری به علت جهش در ژن HTT در کروموزوم ۴ ایجاد می‌شود. این ژن مسئول تولید پروتئینی به نام هانتینگتین است که نقش مهمی در سلول‌های عصبی دارد. جهش به صورت افزایش تعداد تکرارهای سه‌تایی CAG  در ژن مذکور دیده می‌شود.

در افراد سالم، تعداد این تکرارها کمتر از ۳۶ است. افرادی که بین ۳۶ تا ۳۹ تکرار دارند، در معرض خطر ابتلا قرار دارند و در صورت داشتن بیش از ۴۰ تکرار، بیماری به‌طور قطعی بروز می‌کند. تعداد بیشتر تکرارها معمولاً با شروع زودتر بیماری و شدت بیشتر آن مرتبط است.

بیماری هانتینگتون معمولاً در سنین میانسالی (۳۰ تا ۵۰ سال) آغاز می‌شود، اما اشکال نادرتر آن می‌تواند در کودکی نیز بروز یابد که به آن “هانتینگتون نوجوانی” گفته می‌شود.

علایم بالینی

بیماری هانتینگتون سه حوزه اصلی عملکرد فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد:

• حرکات غیرطبیعی (علایم حرکتی):
  • حرکات ناگهانی و غیرارادی (کوره‌آ)
  • سفتی عضلات و اختلال در راه رفتن
  • لکنت زبان و دشواری در بلع
• اختلالات شناختی:
  • ضعف در حافظه و تصمیم‌گیری
  • کاهش توانایی تمرکز
  • اختلالات در برنامه‌ریزی و انجام فعالیت‌های روزمره
• مشکلات روانی:
  • افسردگی
  • تحریک‌پذیری، اضطراب، پرخاشگری
  • در موارد پیشرفته‌تر: روان‌پریشی و توهم

پیشرفت بیماری منجر به کاهش توانایی‌های حرکتی و ذهنی شده و معمولاً پس از ۱۵ تا ۲۰ سال از شروع علایم، بیمار به ناتوانی کامل می‌رسد و نهایتاً به علت عوارضی مانند نارسایی تنفسی، عفونت یا سوءتغذیه جان خود را از دست می‌دهد.

روش‌های تشخیص

• معاینه بالینی و بررسی سابقه خانوادگی: تشخیص اولیه با مشاهده علایم و اطلاع از وجود موارد مشابه در خانواده آغاز می‌شود.
• آزمایش ژنتیکی: بررسی تعداد تکرارهای CAG در ژنHTT؛ در صورت وجود بیش از ۳۹ تکرار، تشخیص بیماری تأیید می‌شود.
• تصویربرداری مغزی MRI یاCT : کاهش حجم در هسته دم‌دار (Caudate nucleus) و سایر ساختارهای گانگلیون قاعده‌ای که از یافته‌های متداول در بیماران است.
• ارزیابی روان‌پزشکی و نورولوژیک: برای سنجش اختلالات رفتاری، ذهنی و عملکرد شناختی.

نوع نمونه

• خون محیطی در لوله حاوی EDTA برای آزمایش ژنتیک
• نمونه DNA جنینی در موارد تشخیص پیش از تولد (PND)

مقدار نمونه

• ۳ تا ۵ میلی‌لیتر خون محیطی برای آزمایش ژنتیک
• ۱۰ تا ۲۰ میلی‌لیتر مایع آمنیوتیک یا نمونه CVS برای بررسی ژنتیکی پیش از تولد

شرایط نگهداری نمونه

• خون کامل: نگهداری در دمای ۲ تا ۸ درجه سانتی‌گراد تا ۷۲ ساعت
• نمونه‌های جنینی: شرایط استریل و دمای ۲۰ تا ۲۳ در مدت کوتاه؛ ارسال سریع الزامی است

مدت زمان جوابدهی

• بررسی ژن HTT از طریق PCR و تعیین تعداد تکرارهای CAG معمولاً بین 2 تا 4 هفته طول می‌کشد.
• در موارد اورژانسی مانند بارداری پرخطر، جوابدهی سریع‌تر با هماهنگی آزمایشگاه ممکن است.

منابع علمی

1. Bates, G. P., Dorsey, R., Gusella, J. F., et al. (2015). Huntington disease. Nature Reviews Disease Primers, 1, 15005.
2. Walker, F. O. (2007). Huntington’s disease. The Lancet, 369(9557), 218–228.
3. Ross, C. A., & Tabrizi, S. J. (2011). Huntington’s disease: from molecular pathogenesis to clinical treatment. The Lancet Neurology, 10(1), 83–98.
4. Tabrizi, S. J., Reilmann, R., Roos, R. A. C., et al. (2019). Predicting progression in premanifest and early Huntington’s disease. The Lancet Neurology, 18(12), 1107–1118. National Institute of Neurological Disorders and Stroke (NINDS). (2024). Huntington’s Disease Information Page. Retrieved from: